سرگیجه و عدم تعادل سومین بیماری شایعی است که افراد از آن شکایت می‌کنند و توسط تمام گروه‌های سنی گزارش می‌گردد. البته دقت داشته باشید هر اختلال تعادلی نمی‌تواند لزوما سرگیجه باشد. سرگیجه به حالتی گفته می‌شود که حالت چرخیدن یا همان چرخش محیط یا خود فرد ایجاد شود اما اختلال تعادل به صورت سبک سری، سیاهی رفتن چشم، به یک سمت منحرف شدن و یا سر درد می‌باشد. دو مشكلي كه در اغلب افراد پير وجود دارد، افتادن و گيجي است. The national safety council بيان داشت كه در سال 1991 افتادن دومين دليل مرگ تصادفي در آمریکا مي‌باشد که بين افراد 75 ساله و بالاتر، افتادن دليل مرگ تصادفي مي‌باشد. محققان تخمين زدند كه بين 33 تا 50 درصد افراد پير افتادن را هر ساله تجربه مي‌كنند و 15% از آنها به طور جدي آسيب مي‌بينند. هر چه سن بالاتر مي‌رود خطر افتادن نیز بيشتر مي‌شود. طبق آمارهای جهانی دیده شده است که در سن 70 سالگی، Dizziness یا همان عدم تعادل و گیجی مهمترین علت مراجعه به پزشک است. در این مقاله می‌خواهیم ابتدا به تفاوت‌های علائم سرگیجه و عدم تعادل و سپس به علت‌های مختلف سرگیجه و اختلالات تعادلی و در آخر نیز به روش‌های درمانی آنها بپردازیم.

1. علت‌های سرگیجه و عدم تعادل

سرگیجه و عدم تعادل می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد که در زیر به آنها اشاره می‌کنیم:

1.1. اختلال در سیستم مرکزی به خصوص مخچه:

عدم تعادل با درگیری مخچه می‌تواند با علائم چون دوبینی، لرزش، بی حسی و کرخی یا حتی احساس ضعف همراه باشد.

1.2. سرگیجه ناشی از گوش:

مشکلات سیستم محیطی مثل سیستم وستیبولار در گوش داخلی، می‌توانند منجر به سرگیجه شوند. سرگیجه ناشی از گوش داخلی می‌تواند شامل بیماری‌هایی مثل منییر، سرگیجه وضعیتی خوش خیم BPPV، نوریت وستیبولار، لابیرنتیت و فیستول پری لنف (برای آشنایی بیشتر با این بیماری‌ها می‌توانید مقاله سرگیجه گوش ما را بخوانید) باشد.

1.3. کمبود آهن و کم خونی

1.4. میگرن

1.5. افت قند خون

1.6. افت فشار خون

2. اختلال تعادل چیست؟

تعادل نرمال وابسته به ارسال اطلاعات صحیح از دستگاه‌های بینایی، حس عمقی، دهلیزی و سپس پردازش و یکپارچه‌سازی آنها در سیستم مرکزی می‌باشد . اختلال در هر یک از این سیستم‌های محیطی یا مرکزی منجر به عدم تعادل، گیجی و سرگیجه  می‌گردد.  Dizziness یا گیجی به معنای این است که فرد احساس می‌کند بدنش در فضا است. در اختلال تعادل بیمار گیجی، عدم ثبات، غش، احساس سبک سری و احساس مواج بودن دارد. این علائم نشان می‌دهد سرگیجه منشا غیر وستیبولار دارد یعنی از گوش داخلی بیمار نمی‌باشد. معمولا این علائم دائمی است و با استرس و قرارگیری در شرایت خاص تشدید می‌شود. علاوه بر گیجی و عدم تعادل بیمار ممکن است اختلالات بینایی،  سردرد و ماهیچه درد، بیماری حرکتی و تهوع و استفراغ، خستگی و از دست دادن انرژی بدنی را نیز تجربه کند.  شروع علائم ممکن است ناگهانی یا تدریجی باشد و علائم سرگیجه و عدم تعادل ممکن است از حد ملایم (mild) که چندین ثانیه طول می‌کشد تا حد شدید (sever) که چندین ساعت تا چندین روز طول می‌کشد، باشد که کاملا فرد را بی‌تحمل می‌کند.

3. سرگیجه ناشی از گوش

سرگیجه واقعی احساس و توهم حرکت است سرگیجه دوره‌ای و احساس عدم ثبات نشان دهنده‌ی منشا وستیبولار یا همان سرگیجه با منشا آسیب در سیستم وستیبولار در گوش داخلی می‌باشد. همراه با سرگیجه (Vertigo) احساس مستی یا بیماری حرکت و احساس افتادن به یک سمت رخ می‌دهد. گیرنده‌های تعادلی، سیستم عصبی مرکزی را با اطلاعات حسی درباره جهت گیری و حرکت سر در فضا آماده می‌کنند. این اطلاعات، برای کنترل وضعیت و تثبیت نگاه خیره، ضروری است. ناهنجاری‌های درون سیستم وستیبولار و مسیرهایش در بیمارانی که از گیجی و دیگر مشکلات تعادلی، شکایت می‌کنند، معمول است. یک دانش گسترده از نوروفیزیولوژی مسیرهای وستیبولار، برای شناخت و تفاوت قائل شدن بین انواع مختلف ناهنجاری‌ها، ضروری است.

سرگیجه‌ی شدید با منشا گوش داخلی معمولا همراه با کاهش شنوایی، وزوز، حالت تهوع و استفراغ همراه است که  معمولا منشا محیطی دارد. بیماری‌هایی که سرگیجه ایجاد می‌کنند و ناشی از گوش داخلی هستند شامل:

منییر

سرگیجه وضعیتی خوش خیم BPPV

لابیرنتیت

نوریت وستیبولار

فیستول پری لنف

4. درمان سرگیجه

درمان سرگیجه به علت آن برمی‌گردد ابتدا باید علت سرگیجه مشخص شود که با معاینات بالینی توسط متخصص گوش حلق بینی و یا متخصص مغز و اعصاب و یا انجام آزمون‌های سرگیجه و تست‌های تعادلی  توسط ادیولوژیست قابل تشخیص می‌باشد. با توجه به اینکه سرگیجه در اثر آسیب به سیستم مرکزی یا محیطی باشد درمان آن متفاوت خواهد بود. در مواردی که آسیب در ناحیه سیستم عصبی مرکزی باشد معمولا سرگیجه‌ها به درمان مقاوم هستند ولی با برداشتن ضایعه و دارو درمانی امکان بهبود وجود دارد.

در سرگیجه‌های ناشی از گوش معمولا با انجام مانورهای درمانی، مانور توانبخشی، دارو درمانی، روش توانبخشی وستیبولار و جبرانی که از سیستم عصبی مرکزی بر سیستم محیطی انجام می‌شود بهبودی حاصل می‌شود.

خلاصه

به طور کلی سرگیجه و عدم تعادل با درگیری سیستم عصبی مرکزی و گوش داخلی ایجاد می‌شود و جهت درمان آن می‌توان به دارو درمانی و انجام مانورهای سرگیجه توسط شنوایی شناس اشاره کرد. در کلینیک ماندگار آزمون‌های سرگیجه جهت تشخیص منشا آن، توسط شنوایی شناس و مانورهای سرگیجه جهت بهبود علائم بیمار انجام می‌شود.